Ostrvo Vido je proglašeno srpskim Jerusalimom, a Plava grobnica je predeo mora oko ovog ostrvceta i grada Krfa u koje su potapana tela palih srpskih junaka kada više nije bilo mesta na kopnu.
Od 3. decembra 1915. pa sve do 6., odnosno 21. januara naredne godine, kada je završeno njihovo iskrcavanje na omanjem grčkom ostrvu Vido, nadomak Krfa, trajala je golgota srpskih ratnika, koji su u želji da ne kapituliraju, bili prinuđeni da se povlače preko teritorije Crne Gore i Albanije.Čuveni srpski vojvoda Prvog svetskog rata, Radomir Putnik je naredio da vojska, ali i kralj Petar Prvi Karađorđević, članovi tadašnje Vlade, pa čak i određeni broj žitelja Srbije krene na put, koji je u istoriji upamćen kao Albanska golgota.
Pre nego što su francuskim lađama stigli na grčko ostrvo Krf, koje je među srpskim ratnicima proglašeno ostrvom spasa, na žalost se među preživelim srpskim ratnicima javio pegavi tifus, koji se smatra najvećom epidemijom ikada, uzevši u obzir da je nebrojeno života tada izgubljeno. U posebno oformljenoj bolnici na omanjem ostrvu Lazareto, koje je smešteno između mesta Guvija na Krfu i ostrva Vido, vidane su rane mnogim srpskim ratnicima. A oni, čiji život je bio u velikoj opasnosti, prebacivani su na obližnje ostrvo Vido, koje je u srpskoj tradiciji upamćemo i kao Plava grobnica, ali i kao ostrvo smrti. Tamo se nalazila bolnica u kojoj je bio omogućen smeštaj za čak 1.600 hrabrih srpskih ratnika. Nažalost, broj preminulih je mnogo veći.
Pogled sa ostrva Vido na Kerkiru; Foto: telegraf.rs
Kako su srpski ratnici koji su bili prebačeni na ovo ostrvo bili posebno lošeg zdravstvenog stanja, mnogi od njih su svoje živote okončali upravo na ovom mestu, daleko od svoje otadžbine. Uzevši u obzir da na samom ostrvu nije više bilo mesta za sahranjivanje, lokalne vlasti su bile prinuđene da preminule srpske ratnike sahranjuju u specijalnim grobnicama na obali ovog ostrva, a kada više ni to nije bilo moguće, tela preminulih su sahranjivali u dubinama Jonskog mora. To mesto u dubini plavog Jonskog mora nazvano je Plava grobnica.
PLAVA GROBNICA
U Krfskom kanalu, u Prvom svetskom ratu u januaru 1916. godine, počelo je sahranjivanje srpskih vojnika u "Plavu grobnicu".
Posle nadljudskih napora u gudurama današnje Albanije i dodatne golgote od 160 kilometara pešačenja močvarnim primorjem od Skadra do Valone, zbog toga što se nisu pojavili obećani saveznički brodovi, srpski vojnici su masovno umirali od tifusa, gladi i iscrpljenosti.
Kako nije bilo dovoljno mesta na Krfu i ostrvcu Vido, na koje su prebačeni tifusari, a i zbog opasnosti širenja epidemije, odlučeno je da ih sahranjuju u moru.
Prema zvaničnim, ali nepotpunim podacima jer svi umrli nisu evidentirani, do 23. marta 1916. u Krfskom kanalu sahranjeno je 4.847 srpskih vojnika i oficira.
Postojao je običaj da svi naši brodovi koji prolaze Krfskim kanalom zastanu kako bi odali počast stradalim srpskim ratnicima.
Povlačenje srpske vojske i civila preko gudura Albanije na Krf počelo je u zimu 1915. godine, tokom Prvog svetskog rata.
Spomen-ploča Plava grobnica; Foto: Milena Đorđević
Od hladnoće, tifusa i drugih bolesti, kao i borbi s Albancima život je izgubilo oko 240.000 ljudi.
Do Drugog svetskog rata nije bilo tolikih stradanja u novijoj istoriji.
Srpska vojska dok se probijala preko Prokletija bila je pod konstantnim napadima. Vojnici su krenuli 3. decembra put Albanije i Crne Gore. Najviše problema stvarali su Albanci koji nisu priznavali vlast Esad paše Toptanija koji je bio saveznik Srbije.
Od 15. do 20. decembra srpska vojska je stigla u okolinu Skadra. Krajem januara Francuzi su odlučili da pošalju brodove koji će prevesti srpske vojnike na grčko ostrvo Krf.
Iskrcano je oko 135.000 ljudi. Ostrvo Vido kod Krfa bilo je pretvoreno u bolnicu, odnosno “ostrvo smrti“, a more oko njega u “Plavu grobnicu“.
GRCI I SRBI SE NE KUPAJU I NE BAVE RIBOLOVOM KOD PLAVE GROBNICE
Koliko su Grci saučestvovali u patnji srpskog naroda, dovoljno govori i podatak da se i dan danas poštuje pravilo koje nigde nije zabeleženo. Naime, u moru sa strane Plave grobnice Srbi i Grci se ne kupaju iz poštovanja prema preminulim srpskim ratnicima. Iako je ostrvo Krf poznato po mnogobrojnim ribarima, 50 godina nakon tragične sudbine srpskih ratnika, nijedan od njih nije zabacio svoju mrežu u blizini ovog ostrva.
Mauzolej-kosturnica na ostrvu Vido; Foto: telegraf.rs
MAUZOLEJ NA OSTRVU VIDO
Projekat za mauzolej na ostrvu Vido je izradio arhitekta Nikola Krasnov, a po nalogu kralja Aleksandra Karađorđevića je 1938. godine on i podignut. U spomen kosturnici su smeštene kosti 1.232 srpska vojnika kojima se znaju imena, a čak oko 1.500 njih koji su ostali nepoznati. Iznad glavnog luka spomen kosturnice se nalazi amblem Kraljevine Jugoslavije sa reprodukcijom Albanske spomenice, a postoji i obeležje koje je poznato kao Kameni krst, koje je zapravo prvi spomenik preminulim srpskim borcima na ovom grčkom ostrvu. Podignut je, takođe prema nalogu kralja Aleksandra Karađorđevića, 1923. godine, a nalazi se u neposrednoj blizini mauzoleja.
*Foto: Milena Đorđević
(Izvor: telegraf.rs)