Iz izveštaja nekih lokalnih listova , kao i domaće turske štampe i novina “ Milijeta “ i “ Zamana “ , prvo što sam shvatio je postojanje temelja ove istorijske vizantijske crkve , o čemu su prvi ispričali neki piloti aviona za merenja i kartografiju koji su leteli iznad jezera .
Prve reference su stigle od samih Turaka koji su pričali o postojanju velike istorijske crkve iz četvrtog veka posvećene svetom apostolu Petru , odnosno , smatra se da je to bio jedan od prvih velikih hramova koji su krasili ondašnju svegrčku pravoslavnu Malu Aziju .
Informacija se odnosila na istorijski objekat koji se nalazio u jezeru na oko 20 metara od obale i dubini od dva metara ispod površine vode . Kako je saopštio predsednik Arheološkog odeljenja za Uludag Univerziteta u Bursi , Mustafa Sahin , na tom mestu , gde se nalaze ruševine crkve , bazilike , takođe treba da leže i temelji lokalnog parlamenta iz rimsko doba .
Profesor Sahin smatra da je pored rimskog zdanja bila izgrađena i veličanstvena crkva , kao što je prikazana na fotografiji i verovatno je dominirala čitavim regionom .
– Istorijski podaci nam govore , naglašava turski profesor , da se sa izgradnjom hrama započelo 313 godine , neposredno nakon što je hrišćanstvo sa Konstantinom Velikim odnelo pobedu .
Ovaj značajni događaj označava početak izgradnje i drugih velelepnih hramova uzduž i popreko po Maloj Aziji , u svim gradovima gde je živela hrišćanska populacija i u svim rimskim provincijama .
Pretpostavlja se , da je crkva nakon velikog zemljotresa koji je 740 godine posle Hrista pogodio regiju , potonula u jezero , da bi se nakon tolikog vremena , danas opet pojavila .
Očigledno da je u prošlosti oko Nikeje bilo mnogo zemljotresa , kao i veliki zemljotres 1999 godine , koji je još više potonuo crkvu ispod površine jezera .
Danas i pod nepoznatim uslovima , hram se ponovo pojavio baš na fotografijama opštinske ekipe iz Bruse prilikom snimanja terena u cilju “ istraživanja istorijskog nasleđa i snimanja iz vazduha “ , kada je turski avion leteo nad jezerom i fotografisao okolinu .
Prema istorijskim podacima , grad Nikeja je prevashodno poznat kao mesto održavanja dva istorijska vaseljenska sabora ( Prvi i Drugi Nikejski Sabor ) rane hrišćanske crkve .
Zgrada lokalnog senata , ( Senato Saraj) , kako govore sami Turci , izgrađena 325 godine u sastavu građevinskog kompleksa za bazilikom , ali je kasnije , zbog izgradnje Aja Sofije Senat prenet u Istanbul . Velelepna Sveta Sofija je danas pretvorena u džamiju .
– Različiti iskazi lokalnih stanovnika , kaže univerzitetski profesor u Bursi , Bedri Jalman , o tome su nas izveštavali , a i ribari odavno su zapazili kako neke čudne ruševine leže na dnu jezera , ali im nisu pridavali istorijski značaj od arheološke vrednosti .
Istorijska pojava crkve ispod površine nikejskog jezera iznenada je postala stvarnost slučajnim letom turskog kartografskog istraživačkog aviona nad ovom oblašću koji je pri tom i otkrio istorijsku Grčku pravoslavnu hrišćansku crkvu .
Prve fotografije doprle do javnosti pokazuju izuzetnu lepotu i veličinu ovog hrama – bazilike . Kako i turski istraživači otkrivaju , uz Aja Sofiju , ova crkva pokazuje veliku istorijsku i versku vrednost .
Ovaj se hram smatra jednim od najvećih hrišćanskih centara u Maloj Aziji tog vremena i stoga bi mogao privući mnogo hodočasnika iz svih krajeva sveta .
Kada je crkva tačno potonula ispod površine jezera nije nam poznato , ali najvažnije je da se neočekivano ponovo pojavila , da još jednom pokaže , da se Grčki pravoslavni hrišćanski identitet u Maloj Aziji nikada nije izgubio , pa čak današnji razni “ znaci “ zadivljuju i tursko stanovništvo .
(Izvor: Beograd.in)